Wanneer komt de Paashaas in Griekenland?

IMG_0312

Grieks Pasen is niet altijd tegelijk met Pasen in de anderen Christelijke landen. Pasen wordt niet op een specifieke datum gevierd. De viering van Pasen en de feestdagen die bij het paascyclus horen, worden voor ieder jaar zorgvuldig uitgerekend. De datum van Pasen is niet alleen een religieuse kwestie maar ook een astrologisch vraagstuk.

Pasen is evengoed de viering van de Lente. In de tijd van het Oude Egypte, een beschaving rond de Nijl die dateert van maar liefst 3300 jaar v. Chr., bestond er al een kalender waar onze huidige kalender op gebaseerd is: de Egyptische Kalender.  De Egyptische Kalender telde drie seizoenen, elk van vier maanden van dertig dagen : de Zomer, de Winter en de Lente.  Daar werd een dertiende maand van vijf dagen aan toegevoegd  om het zonnejaar zo goed mogelijk te benaderen. Dit heet een Lunisolaire Kalender. Een Lunisolaire Kalender is zowel gebaseerd op de beweging van de zon als op de beweging van de maan.

seizoen godinnen
In 45 v.Chr. voerden de Romeinen de Juliaanse Kalender in, een correctie van de Romeinse versie van de Egyptische Kalender. Bij de Juliaanse Kalender werd een bisdag ingevoerd (twee maal 23 of 24 februari),  en vervolgens een schrikkeljaar, om de afwijking te corrigeren.  Zo bevatte februari als laatste maand van het jaar, de resterende dagen. De eerste maand van het jaar was Maart, de aanvang van de Lente. De Oude Grieken voerden een lunisolaire kalender in met gebruik van de Cyclus van Meton, genoemd naar de astronoom Meton van Athene. Dat was een negentienjarige cyclus, gebaseerd op de 18,6 jaar waarin de maanknopen een volledige revolutie over de ecliptica maken. Het verschil van bijna een half jaar werd gecorrigeerd met het  invoeren van een extra maand om de zoveel jaar.

De astrologen stellen later echter vast dat door precessie, de beweging die de draaias van een roterend voorwerp om de verticaal maakt, onder invloed van een uitwendige kracht, het lentepunt in de westelijke richting verschuift. Het lentepunt valt daardoor een dag eerder elke 70,55 jaar. Dit corrigeerden ze met het aanpassen van het aantal schrikkeljaren zodat het lentepunt  altijd rond 21 Maart valt. Volgens deze laatste berekening is onze huidige Gregoriaanse Kalender tot stand gekomen. Deze laatste kalender is van de zestiende eeuw. De Napolitaanse arts, Aloysius Lilius, heeft het als eerste voorgesteld . En door de Paus Gregorius XIII in 1582 ingevoerd. Bij invoering worden 10 datums overgeslagen om het begin van de Lente terug te brengen naar 21 maart. Protestanten gebieden voerden het pas rond 1700 in, en Griekenland pas in 1924!

De viering van vele feestdagen zijn op een vaste datum van de Gregoriaanse Kalender (bv: Kerst op 24/25 December). Maar al van ouds is dat anders met Pasen.  Pasen vindt plaats naar gelang van de lente-equinox en de daarop volgende volle maan. Bij het Oecumenische Concilie in Nicea in 325, stelt men de regel dat Pasen ook na de Joodse Pesach gevierd moet worden, zoals de Opstanding van Christus zelf was. De dag van de lente komt meestal overeen met de Pesach. Zo niet, moet het dus aangepast worden.

Pesach is voor de Joden de viering van de Exodus, de uittocht van de joden en het einde van de egyptische slavernij. Joods Pesach duurt 7 a 8 dagen en wordt vanaf de 15de Nissan gevierd. Nissan is de eerste maand van de Joodse Kalender. De maand Nissan begint op de lente-equinox, met nieuwe maan van maart of april. En 15 dagen na de lente-equinox,  met volle maan, begint de Pesach. De Joodse Kalender is een maankalender en een jaar wijkt 11 dagen van een zonnekalenderjaar af.  Om de maand Nissan gelijk te houden aan de lente-equinox, voeren de Joden om de zoveel jaar een extra maand in.

De Grieks Orthodoxe Kerk heeft de Gregoriaanse Kalender welliswaar ingevoerd, maar voor de berekening van Pasen willen ze geen methode invoeren waarbij Pasen voor Pesach kan vallen. Zo wordt in Griekenland de datum van Pasen nogsteeds uitgerekend naar de Juliaanse Kalender. Inmiddels  is er een verschil van 13 dagen tussen beide kalenders. Bij voorbeeld, wanneer het volle maan is na 3 april volgens de Gregoriaanse Kalender, betekent dat na 21 maart volgens de Juliaanse kalender, en dan valt Katholiek en Grieks Orthodox Pasen samen. Begint Pesach echter na Witte Donderdag, dan wordt Pasen nog een week opgeschoven. Is het volle maan na Gregoriaans 21 maart maar voor Juliaans 21 maart, dan gebruikt de Grieks Orthodoxe Kerk de volgende volle maan en valt Pasen 4 a 5 weken later, naar gelang van wanneer Pesach is.

IMG_9811

De datum van Pasen is dus een astronomische ingewikkelde kwestie. Dit jaar scheelt Grieks Pasen vijf weken met Katholiek Pasen. Zo komt  dit jaar de Paashaas pas op 1 mei in Griekenland!

Kleurijke vliegers in de blauwe lucht.

In vele landen wordt het einde van de winter en het begin van de lente deze dagen gevierd. Ook de Minoen hier op Kreta kenden destijds al seizoenen en die werden gevierd met ceremonies. Met de tijd zijn deze feesten aangepast en deel geworden van de religies. in Katholieke landen zijn de voorbereidingen voor Pasen in volle gang. In Griekenland is het nog niet zo ver. Orthodox Pasen is dit jaar veel later. Hier is karnaval net geweest en is de vastentijd begonnen. Op Kreta wordt karnaval groots aangepakt. In Rethymnon is de een na grootste optocht van het land. Het bestaat al meer dan honderd jaar, en dit jaar zijn er over de honderd duizend bezoekers geweest. Het is fantastisch georganiseerd. De stad wordt autovrij gemaakt, en shuttle-bussen brengen de mensen gratis heen en weer van parkings buiten de stad naar de parade. Aan de fraaie kostuums en gigantische plastieken is maanden gewerkt. Met veel humor en fantaisie worden de praalwagens gemaakt, en er zijn er altijd een paar bij die spotten met de politiek.

6789_07

De dag na Karnaval wordt de vastentijd feestelijk ingewijd: ‘Kathara devtera’ ( zuivere maandag). Familie en vrienden komen bij elkaar, iedereen maakt heerlijke hapjes zonder dierlijke ingredienten: tarama, octapus, fava, garnalen, mosselen, salades, allemaal voorbereid met heerlijke olijfolie. Vroeg in de ochtend staan bij de beste bakkers lange rijen mensen die allemaal een ‘lagana’ komen kopen, dat is een plat ongekneed brood met sesamzaad erop en heel lekker. Dat wordt enkel voor die dag gemaakt. Als het mooi weer is, gaan veel mensen naar het strand of de bergen in om daar te picknicken en in de heldere blauwe lucht zie je allemaal kleurrijke vliegers. Ik vroeg mij af wat die vliegers symboliseren. In Griekenland zijn mensen heel traditie getrouw, maar vaak weten ze je niet te vertellen waar het een of ander vandaan komt, of waarom het gedaan wordt. Dus ben ik even op onderzoek  uit gegaan.

De vlieger is een hele oude uitvinding. De chinezen hebben hoogstwaarschijnlijk de langste traditie in vliegeren. 2300 jaar geleden is de eerste vlieger in China, in de regio van Shandong ontworpen.  Ze gebruiken het om de herfst en de lente te vieren. Ze sturen hun vlieger zo hoog mogelijk in de lucht met geschreven wensen. Ook in het Westen bestaat de vlieger al heel lang. De uitvinding van de vlieger heeft zijn wortels in de oudheid. In de 4e eeuw voor Christus, de wiskundige en ingenieur Archytas (440-360 vC), uit Taranto in Zuid-Italië, een goede vriend van Plato en volgeling van Pythagoras, gebruikte de vlieger bij zijn uitvindingen in de aerodynamica, en wordt beschouwd als een van de uitvinders van de vlieger.

Voor het Orthodoxe geloof is Karnaval een herinnering aan de uittocht van Adam en Eva uit het paradijs. De dag daarop gaan de mensen naar een mooi plekje in de natuur, weer op zoek naar het paradijs. Ze gaan vasten voor de zuivering van de  ziel en verlossing van de mensheid van de erfzonde. De vlieger symboliseert onze ziel in de hemel, en ze sturen hem zo hoog mogelijk in de lucht om God te bereiken. Het lichaam van de vlieger en de staart symboliseren respectievelijk het lichaam en de ziel van de mens. Door het in ewenwicht houden van de vlieger, breng je lichaam en ziel in evenwicht.

iu800px-Lagana_(λαγάνα)

 

Maar al die feesten voor het vieren van seizoenen dateren van ver voor Christus. Zo is Karnaval meer dan een  christelijk feest, namelijk een bijzondere dag. En de vliegers in de lucht geeft iedereen een gevoel van vrijheid, luchtigheid en plezier!   

 

 

Pergamonto

DSC04042

Onze wandeling begint vlakbij een dorpje in de bergen van West Kreta met zicht op de besneeuwde Witte Bergen, de zogeheten Lefka Ori. Via een smal pad gaan we het dichtbegroeide, sprookjesachtige bos in. Het pad is nauwelijks herkenbaar, bedekt met bladeren. Met veel lianen, donkere klimop en mos op de rotsen, vraag je je af waar de kabouters zich hebben verstopt.

DSC03998

Na een uur komen we bij de rivierbedding en lopen verder over de grote keien door een prachtig kloofje met hoge kliffen, totdat we plots midden tussen de sinaasappel-, citroenbomenk en pronkende pauwen staan . Je weet niet wat je ziet!

DSC04014

 

Tussen die bomen staan nog andere soorten citrusvruchten, ook een heel mooi exemplaar van de  pergamonto. Er bestaan twee soorten, de ene lijkt op een oranje citroen en de andere op een reuze misvormde citroen. Het heeft een voortreffelijk aroma, maar je kan het niet zomaar eten. Het is erg bitter van smaak en de schil ervan wordt geconfijt. Verschillende vruchten worden op Kreta op siroop gezet zoals ook De bittere sinasappel, kweekpeer, druiven of zelfs rozenblaadjes. Al is het mierzoet, kan het zeer delicaat van smaak zijn. Als je door zo’n stokoud dametje naar binnen gewenkt wordt, haalt ze dat gekoesterde potje tevoorschijn, en krijg je op een beeldig klein teer schoteltje, een beetje met een griekse koffie of een druiven eau de vie en ook altijd een glas water. Vind je het te zoet, lijkt je zoiets op suikersiroop niet gezond…je zult het opeten desnoods uit beleefdheid. En met een slokje erbij is het dan toch bijzonder!

Tanit.

DSC04025

Een zaadje. Een karaat goud.

 

DSC03926

De Carobbeboom groeit bijna overal op Kreta. Een boom met veel historie die tot voor kort tot de vergeten bomen hoorde. Al bestaan er hele grote op Kreta, valt hij meestal niet zo op tussen alle struikgewassen. Er groeien grote peulen aan die eerst groen zijn en dan bruin worden. Je komt ze op de meest verlaten gebieden tegen. De zaadjes zijn net Go steentjes die de eigenschap hebben ieder precies hetzelfde gewicht te hebben en gebruikt werden om goud en edelstenen te wegen. Een zaadje stond gelijk aan één karaat goud!
Het wordt ook Johannesbrood genoemd, dat was het enige wat de heilige nog kon eten in de woestijn. In tijden van schaarste werd er meel van gemaakt of werd het ook gedroogd om te eten. Door de zoete smaak en de kleur is het ook bekend als chocolade van de armen. Op Kreta worden er verschillende frisdranken gemaakt zoals sinas en limonade maar ook een bijzonder drankje op basis van carobbe: Biral! Vaak kan je in de dorpjes geen coca-cola krijgen en dan neem je een biral, De lokale coca-cola. Andere maken er een warme drank van in plaats van chocolademelk. Johannesbrood wordt tot op heden vooral gebruikt als veevoer. En inmiddels, wegens de grote voedingswaarde van deze peulen is het nu een zeer kostbaar produkt in de natuurwinkels. Op Kreta, in Argiroupoli, is een familiebedrijf opgezet met de meest heerlijke koekjes, brood en toast op basis van carobbemeel. Een leuk adresje om even langs te gaan!

Tanit..

DSC04046Een prachtige eigengemaakte kachel in cafe van Karano dorp.

 

Herfst en Winter op Kreta

orchideen           manderijnenmoo

Het is al half januari en we hebben bijna alleen zonnige dagen gehad. In januari hebben we altijd een periode met uitzonderlijke  zonnige dagen, daar hebben we hier een speciale naam voor: Alkionides.

Het is nu de tijd van de wijn, olijvenpluk en de heerlijke sinaasappels!img_1788

 

Sommige dagen kunnen ook wel echt winters zijn, na een spannende wandeling, ga je met elkaar genieten van de sfeer in een dorpscafé. Met een ‘Kalimera'(goedendag) kom je binnen en de enkele klant die daar zit roept meteen: “Kerase tous Katerina’ ofwel ‘geef ze wat te drinken van mij’. Meteen weet je zo ook de naam van de eigenares en spreek je haar daarmee aan. In de bergen kennen ze geen tijd. Alles gaat er rustig aan toe en iedereen zit verlegen om een babbeltje met een nieuw gezicht. In het midden van het café staat een zeer inventieve houtkachel gemaakt van een oud olievat. Het is er aangenaam warm. Dan komt er een andere man binnen na een dag olijvenpukken. Toevallig ken je hem. Hij roept ‘breng de tsikudia (lokale brandy) en ‘Kerase tous’. Dan komen de kastanjes op de kachel en worden er heerlijke pasteitjes met wilde plantjes gefrituurd. Voor dat je het weet kom je er niet meer weg. Het wordt alsmaar gezelliger en de lokale eau de vie wordt bijgevuld en de veteraan die al tegen de honderd is begint te vertellen met anekdotes over vroeger en de oorlog. We beginnen elkaar aan te kijken en geven onopvallend een hint om te vertrekken. Want zo makkelijk kom je er niet weg. We vragen de rekening. Dat wordt eerst niet gehoord en dan komt er nóg wat lekkers op het tafeltje. We doen nog een poging om de rekening te vragen. Het antwoord is onduidelijk. Ik durf het niet nogmaals te vragen, dus bij vertrek laten we geld op tafel en gelukkig heeft diegene die rijdt  alleen bergthee gedronken.

olijfjesolijfoliemooolijf

Diktamos, het liefdeskruid voor een griekse tragedie..

De Muzen van Kreta zullen ook deze Griekse tragedie doorstaan en gaan spannende avonturen tegemoet.
Het is de tijd van de kruiden en de tovermiddeltjes. Diktamos, ook Eronta genoemd in het Grieks is namelijk de kruiden van de liefde in de verhalen van de mythologie, en wie samen de kruidenthee drinkt wordt getroffen door Eros die de liefdespijlen afvuurt. Diktamos is een plant dat enkel in Kreta voorkomt en hoog op de kliffen van de kloven groeit.Een zeer kostbaar plantje die veel genezen kan en wonden kan helen. Wellicht kunnen we de Diktamos alvast naar alle ministers van financiën van Europa sturen om de liefde te verspreiden.

IMG_7930

Ondanks alle toestanden en de gesloten banken blijven de bloemetjes bloeien en het zonnetje schijnen.
Grote paniek of de bezoeker wel of geen geld kan trekken bij de ATM, dat is de zorg van elk mens! draait ons leven echt nog alleen om geld en kan men echt niet meer zonder dat plastic kaartje, is dat de sleutel voor iedere handeling?
Op Kreta hebben de mensen eeuwen van bezetting, oorlogen en armoede doorstaan en dankzij het kretense dieet overleefd. En nu nog zijn er geen banken in de dorpjes in de bergen en kan men in zijn eigen levensmiddelen voorzien. In de keuken worden de meest originele en verrukkelijke recepten gecreëerd met eeuwen oude methodes en middelen. Het leven gaat gewoon door terwijl in de steden grote paniek wordt gezaaid met het dreigement de ATM’s en banken niet meer te openen. De toeristen denken aan hun vakantie naar andere bestemmingen om te boeken. Waar gaat dit over? Is het zo lang geleden dat we gewoon cash geld hadden? Bepaald het plastic kaartje waar je uit eten gaat, waar je naar de film gaat en wat je doet? Nu kunnen ze met de politiek gewoon de mensen een andere kant opsturen door enkel te dreigen dat het lullige betaalkaartje het ergens niet doet. Zo kunnen ze dus controleren wat je ziet, meemaakt in je leven en welke kant je opkijkt.
Op Kreta, geen hitte golf en geen overvloed aan toeristen…genieten we volop van de prachtige natuur, het is de tijd voor allerlei kruiden en de bijzondere Thijm honing, en s’avond’s een heerlijk visje met een glaasje witte wijn aan zee met de Muzen van Kreta!

roussios